Renk Körlüğü Nedir? Renk Körlüğü Çeşitleri Nelerdir?
Renk körlüğü, gözlerde bulunan bazı konilerin (sinir hücrelerinin) eksik olması veya düzgün çalışmaması nedeniyle renklerin doğru şekilde görülmemesine neden olan bir görme kusurudur. Bu duruma sahip olan bireyler belirli renk veya gölgeler arasındaki farkı görmekte veya renklerin parlaklığını algılamakta zorluk çekebilir. Renk körlüğü genellikle kalıtsal bir hastalıktır. Bu duruma erkek bireylerin yakalanma olasılığı kadınlara nazaran daha fazladır.
Renk körlüğü farklı türlerde oluşum gösterebilir. Bunlar şu şekildedir:
- Kırmızı-yeşil renk eksikliği,
- Mavi-sarı renk eksikliği,
- Tam renk eksikliği.
Kalıtsal olarak görülebilen bu görme kusuru bazı göz hastalıkları ve kullanılan çeşitli ilaçlar sonucunda da ortaya çıkabilir. Rutin göz kontrollerine gitmek görme kusurlarının önlenmesine katkı sağlayabilir. Bu nedenle renk körlüğü ve diğer görme kusurlarının oluşumunun önlenmesi için düzenli göz muayenelerine gitmek oldukça önemlidir.
KONU BAŞLIKLARI
Renk Körlüğü Nedir?
Göz sağlığını olumsuz etkileyen bazı durumlar farklı görme kusurlarının oluşmasına neden olabilir. Görme kusurları günlük hayatta yaşam kalitesinin olumsuz etkilenmesine yol açabilir. Renk körlüğü (renk görme eksikliği), renklerin olduğu gibi görülmediği bir görme kusurudur. Bu durum koniler (göz retinasındaki bir tür sinir hücresi) düzgün çalışmadığında olur. Gözde bulunan koniler, ışığın ve görüntülerin renklerinin algılanmasını sağlayan sinyaller gönderir.
Renk körlüğü olan kişilerin büyük çoğunluğu bazı renkleri görürken belirli renkleri diğerlerinden daha farklı görür.
Renk Körlüğü Tedavisi Mümkün Müdür?
Kalıtsal renk körlüğü olan bireyler için henüz herhangi bir tıbbi tedavi yoktur. Bununla birlikte çevresel faktörler sonucu gelişen görme bozukluklarında altta yatan durumu tedavi etmek için doktor tarafından ilaç tedavisi önerilebilir. Bu tedavi gözde oluşan farklı renkte görme durumunu iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Renk körlüğü için özel üretilen kontakt lensler ve gözlükleri duymuş olabilirsiniz. Bu tür araçlar, hafif anormal trikromasi (kusurlu görme) formları olan kişiler için daha zengin bir renk deneyimi sağlayabilir. Bununla birlikte gözlük kullanımı renkler arasındaki kontrastı arttırarak renk körlüğü olan kişilerin farklılıkları daha net görmesine yardımcı olabilir.
Renk Körlüğü Testi Nasıl Yapılır?
Göz doktoru tarafından yapılan birkaç farklı test renk körlüğünü teşhis etmeye yardımcı olabilir. İshihara testi, kırmızı-yeşil renk körlüğünü teşhis etmek için göz doktorları tarafından oldukça yaygın kullanılır. Test için doktor tarafından renkli plakalar gösterilir. Kullanılan her bir plaka küçük noktalardan oluşan desenler içerir. Bu noktaların arasında sağlıklı olan gözün görebileceği şekilde bir sayı (veya küçük çocuklar için bir şekil) bulunur. Bununla birlikte ishihara testinin sonuçlarına göre, doktor tarafından teşhisi doğrulamak veya daha fazla bilgi edinmek için daha fazla test önerilebilir.
Çubuk Monokromasi (Akromatopsi)
Akromatopsi, konilerin tamamının veya çoğunun eksik olması ya da düzgün çalışmaması durumunda ortaya çıkan bir görme kusurudur. Bu durumda bütün cisimler gri ve tonlarında görülür. Bununla birlikte yaşam kalitesini etkileyebilecek başka görme sorunları da ortaya çıkabilir.
Mavi Koni Tek Renkliliği
Bu görme kusuru nadir olarak ortaya çıkabilir. Mavi koni tek renkliliği sonucunda S konileri aktiflik gösterirken L ve M konileri aktif olmayabilir. Renkler arasındaki farkı ayırt etmekte güçlük yaşanması veya cisimlerin çoğunlukla gri renkte görülmesi sonucunda ışığa duyarlılık (fotofobi), nistagmus (gözlerin kontrol dışı hızlı hareket etmesine neden olan durum) ve miyopluk gibi başka göz problemleri de oluşabilir.
Mavi-Sarı Renk Eksikliği
Mavi-sarı renk görme kusurları (tritan kusurları) kırmızı-yeşil renk eksikliğine göre çok daha az yaygın bir durumdur. Mavi sarı renk görme kusurları farklı şekillerde oluşum gösterebilir. Bunlar şu şekildedir:
- Tritanopia: S konisinde oluşan problemler sonucunda mavi ışığın doğru bir şekilde algılanmamasına neden olan tritanopia durumunda çoğunlukla kırmızı, açık mavi, pembe ve eflatun renkler görülür.
- Tritanomali: Bu durumda üç koni tipinin de oluşum göstermesine karşın S koniler mavi ışığa olması gerekenden daha az duyarlı olur. Tritanomali durumunda mavi renk yeşil olarak görünürken sarı çok az veya hiç görülmeyebilir.
Kırmızı-Yeşil Renk Eksikliği
Kırmızı-yeşil renk eksikliği en sık görülen renk körlüğü türüdür. İçinde biraz kırmızı ve yeşil bulunan renkleri veya gölgeleri başka renklerde görmeye neden olan bu durumun dört ana alt tipi vardır. Bunlar şu şekildedir:
- Protanopi: L konilerinin eksik olması sonucunda kırmızı ışığın doğru algılanmadığı protanopi durumunda renkler çoğunlukla mavi veya altın tonları olarak görülür. Kırmızının farklı tonlarını siyah renkle kolayca karıştırılabilir.
- Döteranopi: M konilerinin eksik olması durumunda oluşan döteranopi yeşil ışığın doğru algılanmamasına neden olur. Döteranopi bazı kırmızı tonlarının yeşil renk tonlarıyla karıştırılmasına neden olabilir. Bununla birlikte sarı renk ile yeşilin parlak tonları da ayırt edilemeyebilir.
- Protanomali: Üç koni tipine de sahip olunan bu durumda L konileri kırmızı ışığa olması gerekenden daha az duyarlı olabilir. Kırmızı renk, koyu gri olarak görünebilir.
- Döteranomali: Bu duruma sahip olan bireyler üç koni tipine de duyarlı olur.
Renk Körlüğü Çeşitleri Nelerdir?
Koniler, gözünüzdeki görünür ışık spektrumundaki renkleri algılayan sinir hücreleridir. Bu spektrum, insanların görebildiği tüm dalga boylarını içerir. Spektrum aralığı 380 nanometre (kısa) ile 700 nanometre (uzun) arasında değişebilir. Sağlıklı bir birey üç tür koniye sahiptir:
- Kırmızıyı Algılayan Koniler (L koniler) : Bu koniler uzun dalga boylarını (yaklaşık 560 nanometre) algılar.
- Yeşil Algılayan Koniler (M koniler) : Yeşil algılayan koniler orta dalga boylarını (yaklaşık 530 nanometre) algılar.
- Mavi algılayan koniler (S koniler) : S koniler olarak da bilinen mavi algılayan koniler kısa dalga boylarını (yaklaşık 420 nanometre) algılar.
Gözde bulunan konilerin çalışma durumlarına göre çeşitli renk körlüğü türleri oluşabilir. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
Renk Körlüğü Neden Olur?
Genlerde oluşan değişiklikler (mutasyon), kalıtsal bir renk körlüğüne neden olabilir. Bununla birlikte genellikle mavi-sarı renk eksikliği sonradan gelişebilir. Doğuştan olmayan renk görme kusurları farklı çevresel nedenler sonucunda ortaya çıkabilir. Renk körlüğüne neden olan durumlardan bazıları şu şekildedir:
- Genetik faktörler,
- Ağır metaller gibi sinir sistemine zarar veren kimyasallara maruz kalma,
- Hidroksiklorokin dahil bazı ilaçların kullanılması (romatoid artrit tedavisi için),
- Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (sarı nokta hastalığı), glokom ve katarakt gibi göz rahatsızlıkları,
- Diyabet, alzheimer hastalığı ve multipl skleroz (MS) dahil beyin veya sinir sistemini etkileyen bazı tıbbi durumlar,
- Kaynak ışıklarına uzun süre maruz kalma,
- Retina dekolmanı (retinanın normal konumundan çekilmesi sonucunda oluşan durum),
- Lazerlerin neden olduğu göz yaralanmaları,
- Bazı beyin tümörleri (özellikle optik siniri etkileyen veya beyne baskı yapanlar),
- Radyasyon tedavileri.
Renk Körlüğü Belirtileri Nelerdir?
Renk körlüğü sonucunda oluşan belirtiler bireyler tarafından fark edilmeyebilir. Bu durum sonucunda oluşan belirtilerden bazıları şu şekildedir:
- Kırmızı ve yeşilin farklı tonlarını ayırt etmekte zorlanmak,
- Mavi ve sarının farklı tonlarını ayırt etmekte güçlük yaşamak,
- Herhangi bir rengi doğru olarak görememek.
Renk körlüğü olan birçok kişi, renkleri hep aynı şekilde gördükleri için oluşan farklılıkları ayırt edemeyebilir. Bu nedenle, renk körlüğü erken dönemde tespit edilmeyebilir.
Kaynakça
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/11604-color-blindness
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/poor-color-vision/symptoms-causes/syc-20354988
Tarih: 21/08/2023