Kornea Nakli

Kornea nakli, toplum içindeki yaygın kullanılışıyla göz nakli olarak da bilinmekte olup tıp literatüründeki adı keratoplastidir. Burada yalnızca uygun donörden alınan kornea bölgesinin nakli söz konusu olup, gözün tamamının veya farklı bölgelerinin nakli söz konusu değildir.

Kornea gözün renkli kısmı irisin de önünde yer alan, en dış kısımdaki, şeffaf yapılı ve kubbe şeklinde olan tabakadır. Ayrıca, gözün en yüksek kırıcılığına sahip tabakasıdır. Temel görevi gözü dış etkenlerden korumak ve göz merceği ile doğuştan itibaren uyumlu bir şekilde işlev görerek, dışarıdan gelen ışığı kırarak retinanın üzerine iletilmesini sağlamaktır. Göze gelen ışınlar ilk olarak bu bölgeden geçtiği için bu bölgenin saydamlığı ve şekilsel bütünlüğü oldukça önemlidir.

Bu bölgenin saydam ve kubbesel yapısında çeşitli sebeplerden kaynaklı olarak meydana gelen en küçük bir bozulmada bile görme işlevi sağlıklı bir biçimde gerçekleşmez. Bu bölgedeki dokular kendi kendini yenileme özelliğine sahip olmadığı için nakil ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.

Kornea nakli, saydamlığını yitirmiş veya şekli bozulmuş kornea tabakasının cerrahi müdahale ile yerinden çıkartılarak, donörden alınan sağlıklı kornea dokusunun hasarlı doku yerine nakledildiği cerrahi bir prosedürdür. Özel uzmanlık gerektiren bir işlemdir. Nakil işlemi sonucunda korneanın tamamı veya bir kısmı değiştirilebilir. Nakil işlemi sonrasında görme büyük oranda iyileşebilmektedir.

Kornea nakli, her yıl sadece ABD’de 45.000’in üzerinde hastaya yapılmaktadır.

Kornea Nakli Nasıl Yapılır?

Kornea nakli ameliyatı çoğunlukla lokal anestezi ile yapılmaktadır. Çocuklarda veya operasyonu yapacak cerrahın kararına göre lokal anestezi ile operasyon yapılması uygun olmayan hastalarda genel anestezi altında da uygulanabilmektedir. Öncelikle göz kapakları ve çevresi sterilize edilir, sonrasında ekartör yardımıyla operasyon süresince göz kapaklarının açık kalması sağlanır. Ameliyatı yapacak cerrah nakil için gerekli kornea çapını belirler.

Korneanın tamamı veya bir kısmı çıkartılır. Nakledilecek doku mikrocerrahi yöntemleriyle alıcı bölgeye yerleştirilir ve dikilir. Ameliyat sonrasında gözler koruyucu kapak ile kapatılır.

Uygulamada femtosaniye lazer kullanılmaktadır. Böylece nakledilen dokunun skar uyumu daha iyi düzeyde sağlanmaktadır.

Eğer nakil işlemi katarakt ameliyatı ile birlikte yapılacaksa öncesinde katarakt ameliyatı yapılır. Göz içi yapay merceğin yerleştirilmesinden sonra keratoplasti işlemi uygulanır. Mikroskop altında gerçekleştirilen işlem ortalama olarak 40-50 dakika sürmektedir.

Öncesinde katarakt ameliyatı veya farklı cerrahi işlemler yapılacaksa bu süre uzayabilir. Burada bahsi geçen keratoplasti işleminin genel aşamalarıdır. Uygulanan işlemler nakil türüne göre değişebilmektedir.

Tam Kornea Nakli (Penetran Keratoplasti)

Penetran keratoplasti yani tam kornea naklinin prosedürü korneanın tüm katmanlarının değiştirilmesine yöneliktir. Operasyonun uygulanış şekli aşağıdaki gibidir:

Öncelikle göz ve çevresinin dezenfekte edilmesi sağlanır,

Nakli uygulayacak cerrah gerekli işaretlemeleri gerçekleştirir,

Sonrasında lokal anestezi uygulamasına geçilir. Küçük dairesel bir bıçak ile kornea merkezinde doktorun belirlediği ölçülerde dairesel ve tam bir kesi yapılarak korneanın merkezi çıkarılır,

Nakil edilecek sağlıklı kornea dokusunun, kornea yatağına yerleştirilmesi yapılır,

Mikro cerrahi yönteminde kullanılan tekniklerle dikiş işlemi gerçekleştirilir

Göze antibiyotik ilaç uygulanır ve gözler koruyucu bir kapak ile kapatılarak işlem sonlandırılır.

Üst Katman Nakli (DALK)

Korneanın sadece üst dış katmanının (epitel ve stroma tabakaları) değiştirilmesi işlemidir. DALK açılımı derin ön lameller keratoplasidir. Korneasında problem olan kişilerin çoğunluğunda bu problem dış bölgede yaşanmaktadır. Keratokonus ve iç kısımları etkilemeyen vakalarda sıklıkla uygulanmaktadır.

İç kısımdaki endotel hücreleri çıkarılmadığından verici dokudaki endotel hücreleri de alınmaz. Bunun sonucunda doku reddi riski azalmaktadır. Bu sebepten dolayı kortizonlu ilaç kullanma süresi ve dikişlerin alınma süresi de kısadır. Ayrıca tam kornea nakline göre operasyon süresi daha kısadır.

Ameliyatın yygulanış şekli şu şekildedir:

Öncelikle göz ve çevresinin dezenfekte edilmesi işlemi yapılır,

Anestezi işlemi gerçekleştirildikten sonra gözün ekartör yardımıyla açık kalması sağlanır,

Korneanın ince dış ve kalın orta katmanlarının kaldırılması amacıyla içine hava enjekte edilir ve sonrasında bu katmanlar çıkartılır,

Verici korneanın yalnızca üst katmanı alınarak alıcı yatağa yerleştirilerek dikilir,

Antibiyotik ilaç uygulanmasından sonra göz koruyucu kapak ile kapatılarak operasyon sonlandırılır.

Alt Katman Nakli (DMEK)

Korneanın tamamının değil sadece alt katmanının (endotel ve Descemet membranı) değiştirilmesini içeren prosedürdür. Kalıtsal kornea hastalıkları ve bazen de katarakt ameliyatı sonrası korneada kalıcı ödemi (büllöz keratopati) oluşmaktadır. Bu tip bir durum nedeniyle oluşan doku bozulmaları sonrasında sıklıkla uygulanmaktadır.

Diğer nakil türlerine göre daha az dikiş uygulanmaktadır. Operasyonun uygulanış biçimi şu şekildedir:

Öncelikle diğer operasyonlarda olduğu gibi göz ve çevresinde dezenfekte işlemi uygulanır,

Lokal anestezi işlemi damla yolu ile uygulandıktan sonra

Korneanın en alt kısmı olan endotel katmanı soyularak yerinden alınır

Verici korneadan önceden alınmış endotelin vericiye yerleştirilmesi sağlanır ve dikim işlemi gerçekleştirilir.

Dokunun tutmasının sağlanması amacıyla gözün içine hava verilmektedir. 1 hafta boyunca belirli miktarlarda bu hava çekilerek alınır.

Antibiyotikli ilaç uygulanması sonrasında göz koruma amacıyla kapak ile kapatılarak işlem sonlandırılır.

Nakil Öncesindeki Aşamalar Nelerdir?

Kornea nakli öncesi ilgili doktor tarafından, nakil yaptıracak hastanın tıbbi geçmişi sorgulanmaktadır. Bu aşamadan sonra hastanın genel sağlık durumu ile göz sağlığı durumunun sorgulanması için, hastaya çeşitli testlerin yapılmasını istenecektir. Hastanın operasyon için uygunluğuna yani nakil işleminin hasta için faydalı olup olmayacağına bu aşamadan sonra karar verilir.

İşlemden bir süre önce hastanın kullandığı kan sulandırıcı nitelikte bir ilaç varsa, hastadan bu ilaçların kullanımını kesmesi istenebilir.

Hastanın göz içinde ve çevresinde enfeksiyon mevcut ise bu durum ameliyatın başarı oranını ciddi oranda etkileyeceği için öncelikle bu durumun tedavi edilmesi gerekmektedir.

Nakil Sonrası Riskler Nelerdir?

Kornea nakli oldukça güvenli ve başarı oranı yüksek bir operasyon olmasına karşın sonrası için bazı riskler barındırmaktadır. Bunlar:

• Astigmat,
• Katarakt,
• Enfeksiyonlar,
• Göz kuruluğu
• Dikiş yerlerindeki kanamalar,
• Yeni doku üzerinde bulanıklık,
• Kornea üzerinde büyüyen kan damarları,
• Göz içi basınçta artış (glokom),
• Kornea şişmesi,
• Retina dekolmanı,
• Doku reddi,
• Gözün içine hava verilmesi sonrasında dikişlerin atması

GÖZ DOKTORLARIMIZDAN RANDEVU ALMAK İÇİN TIKLAYIN

Kornea Nakli Kimlere Yapılır?

Kornea yapısı iki temel şekilde bozulmaktadır. Şeffaflığını kaybederek ve kubbesel şeklinin bozulmasıyla. Her iki durumda da görme belirgin bir şekilde etkilenmekte ve nakli ihtiyacı ortaya çıkabilmektedir.

Sağlıklı olmayan kornea yapısına sahip bir kişide bu belirtiler ışığın yansıması, bulanık görüş ve çeşitli ışık parlamaları şeklinde ortaya çıkabilmektedir.

Korneaya zarar veren durumlar aşağıdaki gibidir:

• Keratokonus hastalığının müdahale edilmediği veya edilemediği durumlar sonucunda ilerleyerek korneanın şeklini ve saydamlığını bozması,
• Katarakt ameliyatı sonrasında iyileşmeyen kornea ödemi sonucunda bu bölgenin şeffaflığını kaybetmesi,
• Keratit, mantarlar, virüsler ve bakteriler sonucunda kalıcı hasara neden olan enfeksiyonlar,
• Travmatik ve kimyasal yaralanmalar sonucu korneasında kalıcı hasar oluşan kişilerde,
• Fuchs distrofisi sonucunda korneanın iç bölgesindeki hücrelerin öldüğü, bunun sonucunda korneanın şişmesi ve kalınlaşmasıyla görme kaybının yaşanması,
• Bazı kalıtsal göz hastalıkları nakil ihtiyacı ortaya çıkarabilmektedir,
• Büllöz kerotapati sonrasında korneanın şişmesi,
• Daha önce yapılan nakil sonucunda nakledilen dokunun vücut tarafından reddedilmesi,

nakil ihtiyacı ortaya çıkabilmektedir.

Kornea Nakli Sonrası İyileşme Süreci

Kornea nakli sonrası görme seviyesindeki artış nakil öncesindeki gözün durumuyla bağlantılıdır. Görme artışı bu duruma ve bazı farklı durumlara bağlı olarak birkaç hafta ve birkaç ay arasında gerçekleşebilir.

Hastalardan 1. gün 1. hafta ve 1. ay sonrasında ise düzenli olarak ayda bir kontrole gelmesi istenir. Doktorun belirleyeceği süre boyunca kortizon ve antibiyotik içeren damla veya merhem kullanımı söz konusudur.

Operasyon sonrasında birkaç hafta boyunca gözde batma yaşanması normaldir.

Hastaların iyileşme sürecinde gözlerini çeşitli darbelere karşı korumaları önemlidir. Görmenin maksimum seviyeye gelmesi bir yılı bulabilir.

İlerleyen süreçte duş alırken ve uyurken bir süre göz bandı takılmaya devam etmelidir. Endotel nakli sonrasında birkaç gün boyunca sırtüstü yatılması gerekmektedir.

Operasyon sonrasında dikişlerin alınması birkaç ayı bulabilmektedir. Bu süreç boyunca doktorunuz sizden koruyucu gözlük kullanmanızı isteyebilir.

Tam kat kornea nakli sonrasında, kornea yüzeyi tam yuvarlak olmayıp düzensiz bir yapıda olacaktır. Bunun sonucunda ise astigmat sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenden ötürü genellikle gözlük veya kontakt lens kullanımı söz konusu olmaktadır.

Operasyondan sonra, ameliyat günü veya takip eden günlerde araç kullanılmamalıdır. Düzenli doktor kontrolü sonrasında, bu konuda göz doktorunun tavsiyesine uyulmalıdır. Ayrıca hastanın işe dönmesi görme kalitesinin iyileşme süresine göre birkaç haftayı bulabilmektedir.

Nakil sonrasında az da olsa doku reddi ihtimali söz konusudur. Doku reddi, metabolizmanın bir dokuyu yabancı olarak tanıması ve ondan kurtulma çabası olarak ele alınabilir. Doku reddinin belirtileri, gözlerde kızarıklık, kanlanma, ışığa karşı hassasiyet ve görüş bulanıklaşasıdır. Doku reddi, kornea nakli geçiren hastaların çoğunda steroidli damlalar, bağışıklık sistemine baskı yapan çeşitli ilaçlar ile giderilebilmektedir.

Nakil İçin Verici Doku Nereden Alınır?

Kornea nakillerinde verici doku, yaşamını yitirmiş ancak kornea dokusu sağlıklı kişilerden alınarak göz bankalarında saklanmaktadır. Göz bankalarının temel işlevi alınan sağlıklı dokunun uygun ortamda saklanması, nakil için uygunluğunun tespiti ve naklin yapılacağı merkeze ulaştırılmasıdır.